Πώς μπορούμε να κάνουμε τέχνη, όταν έξω γίνεται της πουτάνας;

«Πώς μπορούμε να κάνουμε τέχνη όταν έξω γίνεται της πουτάνας;»• Ένα ερώτημα που διατυπώθηκε με μια αφελή αυθορμησία ανάλογη με αυτή την (για πολλούς ακατανόητη) ορμή που ωθεί αυτές τις μέρες τους απανταχού νέους να εκσφενδονίζουν πέτρες και νεράντζια στους par excellence εγγυητές της (κοινωνικής και δημόσιας) τάξης. Ένα ερώτημα λειψό, σχεδόν παραπλανητικό: γιατί, όντως, όπως επισημαίνει και ο Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης στην πιο πάνω παρέμβαση στο blog μας, «για τον καλλιτέχνη γίνεται διαρκώς και πάντα κι αενάως της πουτάνας». Οι εξωτερικές, λοιπόν, συνθήκες δεν έρχονται να επερωτήσουν την ουδέτερη, αποκομμένη καλλιτεχνική πρακτική, παρά συνθέτουν μια πολύπλοκη και εξαιρετικά γόνιμη διαλεκτική σχέση του καλλιτέχνη και τα πολλά και πολύσημα μέσα / έξω, εντός / εκτός. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη πέρα από την λανθασμένη λογική βάση του ερωτήματος, πέρα ακόμη - ακόμη και απο την σκόπιμη ασάφεια και απροσδιοριστία που προκαλεί η πολιτικώς μη ορθή αναφορά στις πόρνες. Αυτό που μένει και κινητοποιεί αρκετούς εξ’ ημών είναι ο πληθυντικός του ερωτήματος, η ανάγκη συζήτησης, στοχασμού, πράξης και δράσης σε καιρούς αντινομικούς, όπου παρά την έκρηξη καλλιτεχνικών ομάδων και συλλογικοτήτων παρατηρείται μια ολοένα και αυξανόμενη κοινωνική και πολιτική απάθεια.
Ας αρχίσουμε απ’ το τέλος, διερωτώμενοι «τί γίνεται έξω;» ώστε αργότερα να επανέλθουμε στο «μέσα», στο «εντός του εργαστηρίου» στεκούμενοι στα διάκενα, στις σχισμές, στα όρια. Βιώνουμε μια εξέγερση: πολυπλόκαμη, αντιφατική, με τα σύμβολα και τις αφορμές της, αλλά και με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που αντιστέκονται στις εύκολες και απλουστευτικές κοινωνιολογίζουσες ή ψυχολογίζουσες ερμηνείες. Παρατηρούμε ένα φαινόμενο που συναρθρώνει ανιχνεύσιμες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές εντάσεις χωρίς να είναι αποκλειστικά ελληνικό. Γινόμαστε μάρτυρες βίαιων πολιτικών πρακτικών ενάντια στις οποίες το ηγεμονικό πολιτικοϊδεολογικό μπλοκ εξουσίας ενεργοποιεί μια μεταφυσική της μη βίας, του δημοκρατικού διαλόγου, της εθνικής ομοψυχίας και ενότητας. Οι κοινοί όμως τόποι έχουν πλέον εκλείψει. Υπάρχουν μόνο ρημαγμένοι τόποι, ματαιωμένα οράματα και διαψευσμένες προσδοκίες. Τα ρήγματα των διαλυμένων πεζοδρομίων δεν αποκαλύπτουν πλέον αμμουδερές παραλίες παρά εμφανίζουν δαιδαλώδεις δύσοσμους υπόνομους όπου εδώ και δεκαετίες συσσωρεύεται η αγωνία, τα προβλήματα όλων όσοι χωρίς φωνή στέκουν αποκλεισμένοι στα περιθώρια της πολιτικής, της κοινωνίας, της οικονομίας, του «πολιτισμού».
Ποια όμως σχέση έχουν οι κοινωνικές συγκρούσεις (εάν δεχθούμε ότι αυτό που συμβαίνει έξω έχει αυτόν τον χαρακτήρα) με την καλλιτεχνική πρακτική; Πρόκειται για ένα ερώτημα διόλου πρωτότυπο και ιστορικά φορτισμένο που φέρνει στο προσκήνιο την σχέση πολιτικής και τέχνης. Αντιμέτωποι με το μνημειώδες αυτό θέμα και τις βαρύγδουπες προτάσεις και έννοιες που φέρει στον λόγο η οποιαδήποτε απόπειρα πραγμάτευσής του θα υιοθετήσουμε την θέση της πολιτικής φιλοσόφου Chantal Mouffe που εν ίδη αφορισμού έχει δηλώσει πως «κάθε τέχνη έχει μια πολιτική διάσταση», πως η διαπλοκή αισθητικού και πολιτικού είναι περισσότερο σύνθετη απ’ ότι συνήθως πιστεύεται. (Το νόημα της «πολιτικής» εδώ δεν ταυτίζεται με την κοινόχρηστη και καθημερινή σημασία του όρου, αλλά παραπέμπει στην διάσταση του «ανταγωνισμού» που είναι εγγεγραμμένη σε κάθε κοινωνική σχέση που είναι, σε τελική ανάλυση, σχέση εξουσίας). Αυτό ακριβώς το θέμα θα θέλαμε να ανοίξουμε και να συζητήσουμε. Για να μετασχηματίσουμε, λοιπόν, το ερώτημα: Με ποιους τρόπους θα μπορούσαμε να χαρτογραφήσουμε, να σκιαγραφήσουμε και να ανιχνεύσουμε όλες εκείνες τις υπόρρητες, δαιδαλώδεις και ουσιαστικά ενδιαφέρουσες διαδρομές του πολιτικού και του αισθητικού;